Türkiye'nin birçok bölgesine yayılan tütün üretimi, hem iç tüketimi karşılamak hem deihracat maksadıyla üretiliyor. Yüzde 98'i sun-cured tipi Oriental tütünler üretilirken, geri kalan kısmı dark air-cured (Sigar), flue-cured (Virginia), light air-cured (Burley) üretimi şeklindedir. Ülkemizde üretilen tütünler yetiştirildikleri bölgeler, toprak yapısı, bulundukları ekolojik faktörler, irsi özellikleri nedeni ile farklı karakter gösteren tipler olmuşlardır. Bu nedenle tütünleri üretim bölgesine göre 4 guruba ayrılmaktadır. Ege, Marmara-Trakya, Karadeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi tütünleri diye gruplandırılırlar.
Bölgede tütün üretimi
Bu bölge son yıllarda üretim alanı ve miktarında büyük artış göstermiş ve üretimde ikinci sıraya yerleşmiştir. Tütün üretim alanları birbirinden uzak, toprak yapısı çok farklı, ekolojik koşulları değişik yerler olmasından dolayı değişik tipte tütünler üretilmektedir. Küçük boyutlu tütünlerin yanında büyük boyutlu tütünlerde üretilmektedir. Bu bölge tütünleri Ege, Marmara ve Karadeniz bölgesi tütünlerinden fiziksel ve harman özellikleri bakımından çok farklılık göstermektedir. Bu bölge tütünleri içim ve koku yönünden Virgina tipi tütünlere benzemektedir. Yine bölgede Tömbeki ve Hasankeyf adlı Nicotiana Rustica cinsi tütün üretimi de yapılır. Son 10 yıllık ortalama üretime göre genel üretimin yüzde 30'luk kısmı bölgede üretilir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde üretim son yıllarda devamlı artış göstermiştir. Önceleri dağlık, yüksek yerlerde üretimi yapılan tütün, dağlardan ovalara inmiş ve üretim miktarı ülke ihtiyacının çok üstüne çıkmıştır. İç tüketimde kullanılmaktadır, üretim fazlasını son yıllara kadar ihraç etmek imkanı doğmamıştır. Ancak ihraç imkanı araştırılmakta, bu yönde gelişmeler mevcuttur.
Düşük kaliteli tütünlerin ihraç şansı yok
Bununla birlikte artan miktar kalitenin düşmesine sebep olmuştur. Düşük kaliteli tütünlerin iç harmanlarda kullanma imkanı olmadığı gibi ihraç şansı da yoktur. Kaliteli üretime yönelinmesi durumunda dış piyasanın ilgisini çekecek bir potansiyel mevcuttur.
Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgesi tütünleri genellikle orta, kısmen büyük boyutlu, kalınca dokulu, sarı, açık kırmızı renkli, bir kısmı sulama tütünleri olduklarından zayıf dokuludur. Kısmen, elastikiyetleri ortadır. Kabaca, kolayca tavlanır, ancak aldıkları tavı çabuk kaybederler. Kendilerine has kokuları vardır. İçim karakterleri tatlı-serttir. Harmanlara sertlik vermek için kullanılır. İri yaprakların damarları kalındır. Bu sigara yapımında olumsuz bir durumdur.
Bölgede tütün üretimi illere göre şöyle
Adıyaman-Malatya Tütünleri
Adıyaman, Malatya, Akçadağ, Bahçe menşei tütünler bu guruba girer. Bu tütünler orta ve büyükçe boyutlu, sarı, açık kırmızı, kırmızı renkli, sağlam dokulu, kalınca, sertçe içimli,lezzetleri tatlı ve kokulu tütünlerdir. Adıyaman tütünleri bölge içinde iyi bir yere sahiptir.
İskenderun-Yayladağı Tütünleri
Yayladağı, Altınözü, Antakya ve İskenderun üretim noktalarında üretilen, orta boyutlu, açık kırmızı, kırmızı, koyu kırmızı, parlak, tatlı içimli, yanmaları iyi hoşa giden aromatik kokuları vardır. Sigara harmanlarında tokluk, tatlılık ve koku vermek maksadıyla kullanılırlar.
Silvan Tütünleri
Silvan, Bismil, Kulp, Lice, Diyarbakır yöresi ve diğer ilçeleri, Kozluk, Sason, Bekirhan,Batman ve yöresinde üretimi yapılan tütünlerdir. Bu tütünler büyük, kısmen orta boyutlu açık kırmızı, kırmızı ve sarı renkli, sertçe, az tatlı içimli tütünler olup sigara harmanlarına sertlik ve tokluk vermek için kullanılırlar.
Bitlis Tütünleri
Bitlis ve ilçeleri, Muş ve ilçeleri, Şemdinli ekim noktalarında yetiştirilirler. Yaprak boyutları orta, sarı, açık sarı, renkli, parlak görünüşlü, ince dokulu, yanma yetenekleri iyi, tok içimli, tatlı, kokulu tütünlerdir. Sigara harmanlarında tatlılık, koku ve renk vermek maksadıyla kullanılırlar. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin üretimi aşağıda tablo halinde gösterilmiştir. Üretim merkezinde, düşüşün nedeni deneme tütün üretimi yapılan merkezlerdeki üretimin kaldırılmasından kaynaklanmaktadır.Tütün ekilen köy sayısı da bahsedilen nedenle düşmüştür. Bunun aksine diğer göstergelerde artış mevcuttur. Üretim artışının en önemli göstergesi olan tütün ekicisi adedi bölgede %100'e yakın bir artış göstermiştir.Bölgenin tütün üretimi de artma eğiliminde olup genelde artmıştır.Bölgede üretim artışının en önemli nedeni fiyatların ekiciler tarafından tatmin edici bulunmasıdır.
Bölgede ortalama hektar verimi diğer bölgelere göre oldukça yüksek olup 1200 kilodur. Ekici başına ortalama ürün miktarı yaklaşık 700 kilo civarındadır.
Sur'da tütün üretimi
Diyarbakır'ın Sur İlçesi'nde küçük bir mekanda tütün üretimi yapan yurttaşlar bunun üzerinden geçimini sağlıyor. Sur İlçesi Ziya Gökalp Mahallesi'nde 5 erkek 3'ü kadın olmak üzere 8 kişi ilçelerden ve köylerden gelen tütün yapraklarını işleyerek tüketime hazırlıyor. Özellikle Lice'den getirdikleri tütünün sert ve kaliteli olduğunu belirten yurttaşlar, bunun daha çok tercih edildiğini söyledi. Üretimi yapan Şükrü Çakıcı adlı esnaf şunları söyledi:
"Diyarbakır ve ilçelerinin tütünüdür. Özellikle Lice'den getiriyoruz. Lice'nin köylerinden alıyoruz.buraya yaprak geliyor biz de alıyoruz. Ufaltıp daha sonra toptancılara satıyoruz. Fiyatı 10 TL ile 100 TL arasında değişiyor. Sert olan tütün var ve hafif olan. En çok sert olan tercih ediliyor. 8 kişi burada çalışıyoruz. Hepimiz geçimimizi tütün üzerinden yapıyoruz. 3 kadın da 5 erkektir. Hep birlikte bu işi yapıyoruz. Güne göre değişiyor. Bazen 400 bazen de 500 kilo üretiyoruz. Kilosunu 1 TL'ye yapıyoruz. Lice tütünü daha serttir.Adıyaman daha ince ufaltıyor biz dağılmasın diye biraz daha kalın yapıyoruz."
KAYNAK: ÖZGÜR HABER GAZETESİ
